Ο ύπνος καταλαμβάνει το 1/3 της ζωής μας, και, αν και φαινομενικά μοιάζει με ένα διάστημα χαλάρωσης, και όμως είναι μια απολύτως δραστήρια χρονική περίοδος για τον εγκέφαλο, καθώς επεξεργάζεται όλο τον όγκο πληροφοριών, που δεχθήκαμε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό καθιστά την αξία του ύπνου ακόμα πιο σημαντική, όχι μόνο για να ξεκουραστούμε και να αναζωογονηθεί το σώμα μας, αλλά και για να γίνουν όλες οι απαραίτητες διεργασίες, που μας διατηρούν δυνατούς και με έλεγχο στην ποιότητα της ζωής μας.

Παρ’όλα αυτά, η ιατρική επιστήμη έχει πλέον επισημάνει ότι η υποδεέστερη ποιότητα ζωής κατά τα διάρκεια της ημέρας μας και της ζωής μας, ενδέχεται να οφείλεται σε διαταραχές ύπνου, οι οποίες, τελικά, είναι πολύ συχνές και απολύτως καταλυτικές για τις αντιδράσεις μας, τις επιλογές μας, την αντιμετώπιση θεμάτων στις σχέσεις μας, την εργασία μας, στις υποχρεώσεις και απέναντι και στον ίδιο μας τον εαυτό.
Οι αιτίες των διαταραχών κυρίως έχουν να κάνουν με το πεδίο της Νευρολογίας, αν και η ποιότητα και η ποσότητα του ύπνου μπορεί να επηρεαστούν από αρκετές μη νευρολογικές παθήσεις, όπως πχ το άγχος, η παχυσαρκία, η εγκυμοσύνη, η εργασία σε βάρδιες, πιθανά καρδιοαναπνευστικά νοσήματα.

Ποιες είναι οι διαταραχές ύπνου;
• Αϋπνία
✓ Αν αισθάνεστε συχνά δυσκολία να αποκοιμηθείτε.
✓ Αν ξυπνάτε συχνά κατά τη διάρκεια της νύχτας και έχετε δυσκολία να ξανακοιμηθείτε.
✓ Αν ξυπνάτε, χωρίς να το θέλετε, πολύ νωρίς το πρωί.
✓ Αν νιώθετε πως ο ύπνος σας δεν είναι αναζωογονητικός.
Παρατηρείτε ότι ανήκετε στην κατηγορία των ανθρώπων, που βιώνουν έντονα αυτό το φαινόμενο;
Προσπαθείτε να εξηγήσετε την υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, την κόπωση, την ευερεθιστότητα, ενώ δεν συγκεντρώνεστε και έχετε προβλήματα ακόμα και με την μνήμη σας;
Μην αισθάνεστε μόνοι.
Παγκοσμίως, περίπου το 50% των ενηλίκων βιώνουν περιστασιακές εξάρσεις αϋπνίας, ενώ περίπου το 25% του πληθυσμού στο δυτικό κόσμο πάσχει από χρόνια αϋπνία. Η αϋπνία είναι περίπου δύο φορές πιο συχνή στις γυναίκες και στους ηλικιωμένους.

Αν νομίζετε ότι έχετε αϋπνία, μιλήστε με τον ειδικό γιατρό. Στη διάγνωση της αϋπνίας σημαντικό ρόλο παίζουν το ημερολόγιο ύπνου, που κρατά ο ασθενής για μια ή δύο εβδομάδες και οπωσδήποτε η ακτιγραφία, δηλαδή ένα εργαλείο, που μοιάζει με ρολόι χειρός, το οποίο φοράει ο ασθενής για 1-2 εβδομάδες, καταγράφοντας αδιάλειπτα επί 24ώρου βάσεως τον κύκλο ύπνου-εγρήγορσης. Η αϋπνία μπορεί και να μην απαιτεί θεραπεία με φαρμακευτική αγωγή ή μπορεί να θεραπευτεί με την υιοθέτηση κατάλληλων κανόνων υγιεινής του ύπνου.

• Σύνδρομο Άπνοιας Ύπνου (ΣΑΥ)
Οι άπνοιες στον ύπνο είναι μια σοβαρή διαταραχή, η οποία συμβαίνει, όταν η αναπνοή ενός ατόμου διακόπτεται κατά τη διάρκεια του ύπνου, ίσως και εκατοντάδες φορές. Με την υπνική άπνοια μειώνεται ηροή του οξυγόνου σε ζωτικά όργανα, με συνέπεια να καταστρέφεται ο φυσιολογικός ύπνος. Συνήθωςεκδηλώνεται σε άτομα όλων των ηλικιών, συμπεριλαμβανομένων των βρεφών και των παιδιών.
✓ Αν, λοιπόν, ακούτε συχνά από τον/την σύντροφό σας ότι είναι έντονο το ροχαλητό σας,
✓ αν νιώθετε μόνιμα κουρασμένοι μέσα στην ημέρα,
✓ αν ξυπνάτε ξαφνικά με έντονο το αίσθημα του λαχανιάσματος ή του πνιγμού,
✓ αν υποφέρετε από ξηροστομία, όταν ξυπνάτε,
τότε είναι σωστό να ελέγξετε την πιθανότητας της Άπνοιας Ύπνου.

Στην περίπτωση των μικρών παιδιών, στα οποία τα συμπτώματα μπορεί να μην είναι τόσο προφανή, αναρωτηθείτε αν αντίστοιχα υποφέρουν από υπνικές άπνοιες,
✓ αν παρατηρήσετε κακή σχολική επίδοση,
✓ νωθρότητα ή υπνηλία (συχνά παρερμηνεύονται ως τεμπελιά στην τάξη) ,
✓ ημερήσια αναπνοή από το στόμα και δυσκολία στην κατάποση,
✓ ασυνήθιστες θέσεις ύπνου, όπως να κοιμάται πάνω στα χέρια και τα γόνατα, ή σε θέση υπερέκτασης του λαιμού,
✓ διαταραχές μάθησης και συμπεριφοράς,
✓ νυχτερινή ενούρηση.

Η θεραπεία, σε ήπιες περιπτώσεις ΣΑΥ, μπορεί να αφορά ακόμα και μικρή απώλεια βάρους σε υπέρβαρα άτομα, αποφυγή αλκοόλ και υπνωτικών χαπιών, που χαλαρώνουν τους αεραγωγούς στον ύπνο ή ακόμα και να χρησιμοποιηθούν οδοντιατρικά προθέματα, για να βοηθήσουν μέσω της γνάθου, να μειωθεί η απόφραξη των αεραγωγών.
Σε πιο βαριές περιπτώσεις Άπνοιας, μπορεί να εφαρμοστεί μια μικρή μάσκα, ώστε να διατηρούνται πάντα ανοικτοί οι αεραγωγοί.

• Σύνδρομο Ανήσυχων Άκρων (RLS)
Το Σύνδρομο Ανήσυχων Άκρων (Restless Legs Syndrome – RLS) είναι απο τις διαταραχές ύπνου, τα συμπτώματα της οποίας είναι συχνά δύσκολο να περιγραφούν και αρχικά μπορεί να παρουσιαστούν το πολύ μόνο μία φορά ή δύο φορές το μήνα, έτσι πολλοί άνθρωποι δεν ενημερώνουν τον ιατρό τους για αυτό.
Περίπου 5% έως 15% του πληθυσμού πάσχει από το Σύνδρομο Ανήσυχων Άκρων, δηλαδή μια έντονη επιθυμία για κίνηση των κάτω άκρων, που συχνά συνοδεύεται από διάφορες αισθήσεις, όπως μυρμήγκιασμα, κάψιμο, πόνο ή κράμπες. Τα άτομα με σύνδρομο ανήσυχων άκρων αναγκάζονται να περπατήσουν ή να κουνήσουν τα άκρα τους, για να ανακουφιστούν απ’ αυτήν τη δυσάρεστη αίσθηση. Αφορά όλες τις ηλικιακές ομάδες (συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών), ωστόσο γίνεται συχνότερο με την πάροδο της ηλικίας. Είναι 1.5 με 2 φορές συχνότερο στις γυναίκες, και ακόμα πιο έντονο στην περίοδο της εγκυμοσύνης και ιδιαίτερα στο τρίτο τρίμηνο της κύησης. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η αιτία ειναι άγνωστη, αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι η κληρονομικότητα παίζει καθοριστικό ρόλο, ενώ επίσης συχνή θεωρείται ως αιτία και η έλλειψη σιδήρου.

● Παραϋπνίες
Οι παραϋπνίες συμβαίνουν σε συγκεκριμένα στάδια του ύπνου ή σε στιγμές, που ξυπνάμε εν μέρει… Χαρακτηρίζονται από ανεπιθύμητες σωματικές ή λεκτικές συμπεριφορές, όπως το περπάτημα ή ομιλία κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Οι κυριότεροι τύποι των παραϋπνιών είναι οι εφιάλτες, η υπνοβασία, οι νυχτερινοί τρόποι, η υπνική παράλυση.

– Εφιάλτες:
Πρόκειται για τα όνειρα στη χρονική φάση ύπνου REM, που μπορούν να προκαλέσουν τρόμο και άγχος και το άτομο είναι σε θέση να τα περιγράψει με λεπτομέρειες, ενώ συνήθως υπάρχει δυσκολία να επιστρέψει στον ύπνο.

– Υπνοβασία:
Συμβαίνει, όταν το άτομο φαίνεται πως ειναι ξύπνιο και περπατά με ανοιχτά τα μάτια του, ενώ στην πραγματικότητα κοιμάται. Οι υπνοβάτες δεν έχουν θυμούνται τίποτα απο τις ενέργειές τους.

– Νυχτερινοί τρόμοι:
Ένα άτομο, που πάσχει από νυχτερινό τρόμο, ξυπνά απότομα από τον ύπνο πολύ τρομαγμένο, με κλάμα ή ουρλιαχτό, ταχυπαλμία και ιδρώτα, ενώ αδυνατεί να επικοινωνήσει. Ο νυχτερινός τρόμος διαρκεί έως και 15 λεπτά, ενώ αμέσως μετά, το άτομο μπορεί να ξανακοιμηθεί. Οι άνθρωποι, που πάσχουν από νυχτερινό τρόμο, συνήθως δεν θυμούνται τα γεγονότα το επόμενο πρωί.

– Υπνική παράλυση:
Πρόκειται για μια κοινή διαταραχή του ύπνου, η οποία παρουσιάζεται στο 50% των ανθρώπων ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου, και στην οποία το άτομο δεν μπορεί να κουνήσει τα άκρα ή να φωνάξει, με συνέπεια να νιώθει αβοήθητο.
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
~ Αίσθηση ασφυξίας
~ Έντονη την ψευδαίσθηση ότι καποιος εισβολέας ειναι κάπου στο δωμάτιο
Η εξήγηση του φαινομένου είναι απλή:
Όταν κοιμόμαστε, ο εγκέφαλός μας σταματάει να στέλνει σήματα στους μύες και στα άκρα, ώστε να μην αντιδρούμε σωματικά, κάνοντας ο,τι βλέπουμε στα όνειρά μας. Σε περίπτωση π.χ. που ονειρευόμαστε ότι τρέχουμε, ο εγκέφαλός μας αποκλείει τα σήματα που στέλνονται στα κάτω άκρα, επομένως αυτά δεν εκτελούν κίνηση αντίστοιχη του τρεξίματος. Τώρα, στην υπνοπαράλυση, ο άνθρωπος που την βιώνει, ανακτά τις αισθήσεις του από τον ύπνο, λίγο πριν ο εγκέφαλος ξεκινήσει και πάλι να στέλνει σήματα στο σώμα μας, βιώνοντας μια εικονική παράλυση, η διάρκεια της οποίας είναι συνήθως 20 με 30 δευτερόλεπτα, ενώ πολλές φορές φτάνει και τα 2 λεπτά (μοιάζοντας όμως με αιωνιότητα).
Οι διαταραχές ύπνου αποτελούν συχνό φαινόμενο, έστω και παροδικό, σε πολλούς απο εμάς, όμως η ιατρική επιστήμη για τον ύπνο εχει πλέον εξειδικευμένους ιατρούς νευρολόγους, πνευμονολόγους και συγκεκριμένες άλλες ιατρικές ειδικότητες, οι οποίοι έχουν στα χέρια τους κάθε δυνατότητα διάγνωσης πιθανής διαταραχής είτε για μικρά παιδιά, είτε για ενήλικες κάθε ηλικίας.

Της Εύης Φραγκάκη